Jan Rybak

Politechnika Rzeszowska

Katarzyna Szmyd

Uniwersytet Ignatianum w Krakowie 

Odporność psychiczna w pracy. Dlaczego jedni radzą sobie lepiej, a inni tracą zapał?

Współczesne środowisko pracy coraz częściej przypomina tor przeszkód: zmieniające się oczekiwania, niepewność zatrudnienia, nadmiar informacji i presja czasu. W takich warunkach nie wystarczy już tylko wiedza i doświadczenie – coraz większe znaczenie ma odporność psychiczna, czyli zdolność człowieka do zachowania równowagi i skuteczności mimo stresu i trudności.

Odporność psychiczna – niewidzialna tarcza przed stresem

Odporność psychiczna nie jest cechą, z którą się rodzimy – to proces adaptacyjny, który można rozwijać przez całe życie. Osoby odporne psychicznie potrafią zachować spokój w sytuacjach kryzysowych, elastycznie reagować na zmiany i szukać rozwiązań zamiast winnych. Charakteryzuje je wiara we własne możliwości, zdolność do kontroli emocji oraz pozytywne nastawienie wobec przeciwności.

Psychologowie zauważają, że odporność nie oznacza braku stresu czy negatywnych emocji. Przeciwnie – osoby odporne również czują złość, lęk czy smutek, ale nie pozwalają, by te emocje przejęły nad nimi kontrolę. Potrafią się zregenerować i powrócić do równowagi szybciej niż inni.

Satysfakcja z życia – więcej niż chwilowe zadowolenie

Drugim ważnym pojęciem w naszych badaniach jest satysfakcja z życia – subiektywna ocena, na ile nasze życie odpowiada naszym oczekiwaniom i wartościom. Nie chodzi tu o chwilowe poczucie szczęścia, ale o długofalowe zadowolenie z różnych sfer: pracy, relacji, zdrowia czy finansów.

Badania pokazują, że osoby bardziej ekstrawertywne i mniej neurotyczne zwykle oceniają swoje życie jako bardziej satysfakcjonujące. Ważną rolę odgrywa też kultura – w krajach indywidualistycznych satysfakcja często wiąże się z samorealizacją, a w kolektywistycznych z relacjami i harmonią społeczną.

Stres w organizacji – cichy zabójca motywacji

Jednym z kluczowych czynników obniżających satysfakcję z życia jest stres organizacyjny. Może on wynikać z nadmiaru obowiązków, niejasnych ról zawodowych, konfliktów interpersonalnych czy braku poczucia bezpieczeństwa. Przewlekły stres nie tylko pogarsza samopoczucie, lecz także prowadzi do wypalenia zawodowego, spadku efektywności i problemów zdrowotnych.

Odporność psychiczna działa tu jak bufor – pozwala lepiej znosić presję i ogranicza negatywne skutki stresu.

Co pokazały badania?

W badaniu przeprowadzonym na 360 osobach wykorzystano dwa kwestionariusze psychologiczne: Skalę Satysfakcji z Życia i Kwestionariusz Sprężystości Psychicznej. Okazało się, że między odpornością psychiczną a satysfakcją z życia istnieje istotny pozytywny związek - osoby bardziej odporne deklarowały większe zadowolenie z życia. Nie potwierdzono natomiast różnic między kobietami a mężczyznami w poziomie odporności psychicznej. Ogólnie rzecz biorąc, im większa zdolność do radzenia sobie z trudnościami oraz zdolność do powrotu do równowagi po trudnych doświadczeniach życiowych, tym większa satysfakcja z życia.

Od teorii do praktyki – jak wzmacniać odporność psychiczną?

Można zaryzykować twierdzenie, że trening odporności psychicznej powinien stać się elementem kultury organizacyjnej. Programy oparte na technikach poznawczo-behawioralnych, uważności (mindfulness) czy coachingu opartego na mocnych stronach przynoszą wymierne efekty: zwiększają poczucie sprawczości, obniżają poziom stresu i poprawiają dobrostan pracowników.

W jednym z badań z udziałem pielęgniarek intensywnej terapii już po 12 tygodniach treningu odporności zaobserwowano spadek objawów stresu pourazowego i większe poczucie kontroli nad własnym życiem.

Dlaczego to ważne dla firm?

Organizacje, które dbają o dobrostan psychiczny pracowników, zyskują więcej niż tylko lepszy klimat w zespole. Odporni psychicznie pracownicy rzadziej się wypalają, są bardziej zaangażowani i lojalni wobec pracodawcy. W dłuższej perspektywie przekłada się to na stabilność i rozwój firmy.

Abstrahując od faktu, że każdy człowiek ma prawo do szczęśliwego, pełnego i satysfakcjonującego życia, można ujmować sprężystość psychiczną załogi jako ogółu jako strategiczny zasób organizacji – tak samo ważny jak innowacyjność czy kompetencje techniczne.

Podsumowanie

Nasze badanie pokazuje, że odporność psychiczna jest jednym z filarów satysfakcji z życia – zarówno prywatnego, jak i zawodowego. Nie jest to dar losu, lecz umiejętność, którą można rozwijać. W czasach, gdy stres stał się codziennością, to właśnie odporność może zadecydować o tym, kto poradzi sobie lepiej – i kto zachowa poczucie sensu mimo trudności.

Źródło

Rybak, J., & Szmyd, K. (2025). Mental Resilience and Satisfaction with Life – Organizational Perspective. European Research Studies Journal, 28(2), 809–823.